É este 2005 ano de centenarios: cuarto centenario da publicación do Quixote; terceiro centenario do establecemento, polo astrónomo e físico inglés Edmond Halley, da periocidade de paso do cometa que leva o seu nome; bicentenario do nacemento da coruñesa Xoana de Vega ou Hans Christian Andersen, escritor dinamarqués e celébranse os centenarios da morte de Jules Verne ou o cincuentenario da morte de Einstein. Destas efemérides, unhas son celebradas, elevadas mesmo á categoría de festas nacionais; outras pasan desapercibidas e tal vez nalgún momento do futuro se volte sobre eles.
Creo que ese será o caso da lei francesa de separación dos poderes civil e relixioso promulgada hai xustamente 100 anos e que na práctica consagrou a Franza como un estado laico. A lei aplicase ás catro confesións entón representadas en Franza: catolicismo, protestantes luteranos, protestantes calviniustas e xudeus
Nesa Lei a República asegura a liberdade de conciencia dos cidadáns, garante o libre exercicio de cultos mais non recoñece, nin remunera nin subvenciona ningún.
Obviamente, esa lei non fai máis que recoller e ser punto final dun estado de opinión e unhas correntes de pensamento que se foron desenvolvendo ao longo do século XIX e que levaron a un incremento da aconfesionalidade oficial e consecuentemente a unha incipente separación entre Igrexa e Estado. Se tomarmos en conta o aporte lexislativo que precedeu a esta lei debos mencionar, como mínimo os seguintes: lei de 1882 que declara obrigatoria a instrucción laica no ensino primario; lei que restablece o divorcio (1884); lei que suprime os rezos públicos ao comezar os períodos parlamentares (1884); lei que exclúe do ensino público os institutos relixiosos (1886); lei que declara obrigatorio o servizo militar dos clérigos (1889); lei de supresión dos Institutos relixiosos dedicados ao ensino(1904).
Os conceptos de laicismo expresados la lei de 1905 e anteriores traducense no principio de liberdade de relixión, que permite que cada cidadán escolla o seu propio credo espiritual ou relixioso, na igualdade de directos para todas as opcións espirituais e relixiosas, que prohibe á súa vez toda discriminación ou marxinación e, por último, establece a neutralidade do poder político que recoñece os seus limites asténdose de toda inxerencia no ámbito espiritual ou relixioso
Como consecuencia da aplicación desta lei a partir do 1 de xaneiro seguinte á súa promulgación elimináronse dos orzamentos do Estado, dos departamentos e dos municipios todos os gastos relativos ao exercicio dos distintos credos.
.
A Igrexa non permanece indiferente diante desta situación e a reacción que se produciu na cúpula relixiosa francesa foi enorme provocando mesmo a intervención do Vaticano con dúas encíclicas do Papa Pío X. Nunha delas, na titulada Vehementer nos, utilízanse unha serie de argumentos practicamente idénticos aos que usa hoxe a xerarquía Católica Española para mobilizarse contra esa as reformas educativas do goberno en materia relixiosa.
A pesar de todo a lei entrou en vigor e desde entón Francia vive un estado de pax relixiosa que permitiu que recentemente se puidese solucionar de maneira case satisfactoria para todos os recentes conflitos sobre o uso do hiyab e outros símbolos relixiosos nas escolas.
Recentemente, ante as tensións vividas nas escolas, o Goberno quixo lembrar con rotundidade os principios que deben primar na vida común dos estabelecementos públicos, comezando polo principio que entronca o laicismo coa tradición republicana dos Dereitos Humanos.
despois de que unha comisión creada polo goberno de centro dereita concluíse que “a escola non pode ser escenario de loitas relixiosas. O laicismo recoñece o feito relixioso, mais na escola teñen que se encontrar todas as persoas e é o lugar onde deben desaprecer esas fiferenzas, porque aí é onde se forma a cidadanía”
As ideas laicistas expresadas por pensadores franceses durante o derrdeiro terzo do século XIX, tiveron, obviamente, repercusións fora de Franza, se ben non contaron, na maior parte dos casos, con apoio legal para as levar a cabo.
En Galiza, o laicismo escolar foi potenciado, na derradeira parte do século XIX, fundamentalmente polos emigrantes galegos en sudamérica, que promoveron escolas no seu lugar de orixe na maoir parte dos casos con orientación laicista
En España só durante a Republica se plasmou Constitucionalmente o Estado Laico, cousa que de novo provocou unha violente reacción do clero, cunha encíclica de Pio XI, a Dilectissima Nobis,
A formación catequística dos cidadáns non é obriga de ningún estado. É máis, só un estado laico é garantía de liberdade relixiosa, na medida en que aceptamos que as crenzas relixiosas son un dereito de quen as asuma, mais non se poden impor como unha obriga , como un deber a ninguén.
Por outra parte, nuna sociedade democratica, está claro que as diferentes confesións poden orientar e definir o que é pecado ou non para os seus crentes, mais non están facultada para establecer o que é legalmente delito
Por iso, nestes momentos, en que no Estado español se está a falar de reformas constitucionais sería o momento de que estas reformas consagrasen o Estado Laico, coa debida separación entre Igrexa e Estado. E sería fácil comezar por abordar definitivamente o tema da relixión no ensino, tomando como modelo o exemplo francés, ou mesmo outros menos drásticos, por que no ensino, sexa público ou sostido con fondos públicos, só pode ter cabida aquilo que é válido para todas as persoas e o que é cientificamente contrastable no momento actual de coñecemento científicos.
E a relixión non é