Reading in the Mobile Era. Tal é o título dun informe publicado pola UNESCO (Organización das Nacións Unidas para a Educación, a Ciencia e a Cultura) o pasado día 23 de abril, coincidindo co Día Mundial do Libro. Nese informe móstrase que, en rexións de pobreza e con pouca dispoñibilidade de libros, as tecnoloxías móbiles son cada vez máis comúns para a lectura de historias e obras enteiras. As conclusións, tiradas a partir da análise de máis de 4000 inquéritos realizados en sete países en vías de desenvolvemento, mostran quen le libros e historias en dispositivos móbiles e por que. Segundo a Unesco, esta é a primeira pescuda mundial sobre lectores de tecnoloxías móbiles en países en desenvolvemento.
A Unión Internacional de Telecomunicacións (UIT) estima que, dos 7.000 millóns de habitantes do planeta, seis mil millóns teñen acceso a un teléfono móbil que funciona. Hoxe en día, centos de miles de persoas utilizan a tecnoloxía móbil como soporte para acceder á lectura. En países con taxas elevadas de analfabetismo onde o acceso aos textos impresos é limitado, numerosas persoas len libros e historias completos en pantallas máis ou menos rudimentarias.
Debemos ter en consideración que hoxe hai no mundo 774 millóns de persoas, entre eles 123 millóns de mozos, que non saben ler nin escribir, e o analfabetismo é en parte imputable á falta de libros. Na África subsahariana, por exemplo, é raro que as escolas faciliten manuais escolares aos alumnos e o informe cita cifras que demostran que nos lugares en que escasean os libros, a tecnoloxía móbil está cada vez máis estendida, mesmo en zonas de extrema pobreza.
O obxectivo do estudo é servir como folla de ruta para gobernos, organismos e persoas que desexen utilizar as tecnoloxías móbiles para impulsar a lectura e a alfabetización. Entre as súas recomendacións figuran mellorar a diversidade dos contidos de lectura dispoñibles para teléfonos móbiles a fin de alcanzar a grupos específicos, como os pais de familia ou os docentes; crear cursos de formación para axudar ás persoas a facer dos seus teléfonos soportes de lecturas e baixar os custos e diminuír as barreiras tecnolóxicas da lectura en móbiles.

Como dixemos, este informe é o primeiro estudo publicado sobre lectores móbiles en países en desenvolvemento e ofrece unha información precisa sobre o modo en que se utilizan as tecnoloxías móbiles como soportes de lectura e quen son quen as utilizan.
Por medio de entrevistas e recompilación de datos na Etiopía, Gana, India, Nixeria, Paquistán, Uganda e Zimbabue, constatouse que:
1. Un terzo dos participantes do estudo le historias para nenos polo celular;
2. As mulleres len case seis veces máis en aparellos móbiles do que os homes;
3. Tanto homes como mulleres pasan a ler máis cando inician esa práctica nun aparello móbil;
4. As persoas recentemente-alfabetizadas ou semialfabetizadas utilizan os seus teléfonos móbiles para procurar textos que son apropiados para as súas habilidades de lectura.
Dato o escenario, o informe da Unesco recomenda melloría da diversidade de contidos de lectura en aparellos móbiles, e que eses contidos sexan atraentes para grupos específicos, como pais e profesores. Indícase tamén a redución de barreiras e custos para o acceso á tecnoloxía.
Até aquí o que di o informe. Fican para outro día as preguntas e as dúbidas

Estamos asistindo a un proceso mediante o cal os materiais curriculares tradicionais se dixitalizan para se adaptar ás novas aulas tecnolóxicas ao tempo que outros nacen dentro deste contexto. Poderíamos aplicar aos materiais curriculares as mesmas etiquetas que ás persoas e distinguir, dunha parte, os materiais nativos dixitais convivindo cos inmigrantes dixitais. Neste proceso, loxicamente, os primeiros acabarán por se impor aos segundos, por máis que neste momento o esforzo, sobre todo das editoriais, se centre en trasladar os contidos tradicionais ao formato electrónico, mais pouco a pouco van aparecendo plataformas que, ademais dos recursos pedagóxicos tradicionais adaptados ao novo formato, conteñen ferramentas tecnolóxicas que introducen novos recursos concibidos desde unha perspectiva que non só mellora a práctica docente senón que tamén a receptividade do alumnado.Plataformas como Digital-Text son unha mostra disto. É evidente que durante bastantes anos o libro e os materias curriculares en formato tradicional e en formato dixital van convivir, mais as vantaxes do formato dixital son evidentes pois:

• É máis flexíbel xa que permite a actualización case automática dos contidos.
• O custo de edición redúcese até 10 veces respecto ao formato papel.
• Permite un formato máis atractivo para o estudantado
• Aos docentes permítelles realizar máis facilmente adaptacións curriculares para atender a diversidade nas aulas.
• O material multimedia complementario facilita a exposición do profesor nas aulas.
• A contorna virtual interactiva apoia o traballo docente e a autoavaliación do alumnado.

Moitas outras vantaxes, e tamén algúns inconvenientes, se poderían aportar. Agrandar as primeiras e diminuír os segundos dependerá da nosa capacidade de adaptación ás aulas tecnolóxicas e a un alumnado que, sendo na súa maioría nativo dixital, aínda non ten conciencia clara de en que consiste a educación dixital.

Os adolescentes de hoxe naceron inmersos nas TIC, son o que se chama nativos dixitais. Non conciben o mundo afastados do móbil e sen comunicarse a través das redes sociais, especialmente, no caso ibérico,o Tuenti, sen desbotar o Facebook, o Twitter e outras redes de menor presenza.

Algúns estudos indican que o inicio no uso de internet entre os xoves está nos dez anos e que a metade desta rapazada utiliza diariamente esta ferramenta. Tamén se calcula que a este hábito, que forma parte xa do seu día a día, dedican de media unhas dúas horas diarias, sendo a descarga de arquivos, a busca de información para os estudos e as redes sociais as súas actividades preferentes. Estas últimas son, tamén, as máis temidas polos pais e polas nais que ven como os seus fillos e as súas fillas se comunican con outros adolescentes a través de canles descoñecidas para eles e sobre as que teñen, na maior parte dos casos, moitas prevencións e ningún tipo de control.

Pais e nais son conscientes da necesidade de abordar tanto desde o ámbito familiar como das institucións publicas a formación en materia dixital como unha prioridade, até o punto de que máis do sesenta por cento dos pais e nais consideran que tan importante como manter con eles unha conversa sobre saúde sexual é falar con fillos e fillas sobre a seguridade en internet, especialmente sobre todo o que ten a ver coa privacidade.

Nas redes sociais o limite entre o que é público e o que non o é parece, moitas veces, diluírse e é aquí onde os adultos deben facer fincapé á hora de educar os menores, pois eles non son conscientes das implicacións que a longo prazo pode supor compartir contidos online e que antes de publicar algo deben pensalo moito, pois unha vez publicado perdemos o control sobre o mesmo e non sabemos a onde pode ir parar e que uso se lle pode dar.

Un exemplo disto é o chamado “sexting” termo anglosaxón formado sobre as palabras “sex” e “texting” e que alude á difusión ou publicación de contidos, especialmente fotos ou vídeo, de contido sexual, mais non necesariamente pornográfico, que é producido polo propio remitente e que é enviado a outros por calquera dispositivo.

Segundo un estudo do INTECO (www.inteco.es) un catro por cento de menores entre dez e dezaseis anos recoñece terse feito fotos ou vídeos en posturas “sexy” co móbil. Unha situación típica soe ser a dunha adolescente que utilizando o móbil envía ao seu mozo, simplemente para coquetear con el, fotos nas que aparece en actitude provocativa. Ela faino de maneira voluntaria, sen que ninguén a incite nin presione, mais non sabe o uso que o destinatario fará desas fotografías. O uso intensivo das TIC, en calquera das súas modalidades, presenta retos socioeducativos tanto no ámbito familiar como no escolar que é preciso resolver a través da formación e a información adecuada.

O uso de teléfonos móbiles nos centros educativos é unha cuestión regulada en practicamente todos eles e nalgúns lugares, como na Franza, mesmo están  prohibidos, pois a súa presenza na aula pode supor algún tipo de alteración no normal desenvolvemento da docencia. Mais o caso é que desde hai máis de 20 anos a presenza do móbil nas nosas vidas non deixou de aumentar e moitos profesores e profesoras, sobre todo coa chegada dos dispositivos máis modernos, viron neles a posibilidade de usos académicos ao tempo que algunhas empresas desenvolveron aplicacións para poder usar o terminal en procesos de xestión académica, como o envío de cualificacións ou notificacións ás familias a través de sms.

Paralelamente con estes usos surxen proxectos de formación a distancia que teñen os dispositivos móbiles como elemento fundamental, aparecendo o que se coñece como M-Learning (de Mobile Learning).

E iso que é? Pois basicamente, calquera actividade que permita ás persoas interactuar ou crear a información, a través dun dispositivo dixital compacto e portátil que o individuo carga nunha base regular, ten conectividade fiable, e cabe no peto ou na bolsa. E axiña xurden escenarios e propostas de uso didáctico nas diferentes áreas do currículo, sobre todo no relacionado coa posibilidade de crear recursos multimedia desde o propio dispositivo móbil. Ao mesmo tempo enciclopedias (wapedia) ou xornais (Xornal) adaptan os contidos a dispositivos móbiles.

E todo isto é un xogo ou é didáctica? Nesta  ligazón pode verse unha proposta de diferentes ámbitos en que poden usarse dispositivos móbiles con propósito educativo. Sexa o que sexa o certo é que mesmo existe un proxecto europeo, o M-Learning Project, que traballa no desenvolvemento de aplicativos para móbiles para compartir información e aprendizado nas máis variadas circunstancias, desde a asistencia sanitaria en zonas de conflito ou por calquera  desastre  até o que se denomina “habilidades para a vida”; de proxectos como UNA, destinado a mozos e mozas  de 14 a 19 anos ( que se define como un proxecto que usa a tecnoloxía móbil  “para mellorar a experiencia de aprendizaxe e para romper os muros da escola” co obxectivo de “pavimentar o camiño para un gran cambio do paradigma de aprendizaxe tradicional” até o proxecto Healthy for Life, “Deseñado para ofrecer información accesibles e de apoio a adolescentes embarazadas e as súas parellas (moitos deles oriúndos de minorías étnicas), a través dun paquete de actividades e materiais para descargar.

Á tecnoloxía móbil aínda lle resta moito por andar e as súas posibilidades tanto para procurar información como para a compartir están por explorar. Mais pensemos no que xa ofrecen: un móbil é ao mesmo tempo unha cámara de fotos, unha cámara de vídeo, un reprodutor de vídeo e de audio, un sistema de almacenamento, un equipo no que executar aplicacións docentes e xogos, unha gravadora de audio, etc. Non hai dúbida de que o móbil pode ter infinidade de aplicacións escolares e que ademais é algo que, por moito que nos empeñemos en prohibir, todos os escolares levan consigo, xeralmente para escoitar música.

E se dispoñemos desa ferramenta, por que non ten máis uso nas actividades escolares? As respostas poden ser moitas, mais quedámonos coa que nos ofrecen Melchor Gómez e Ignacio Solís no seu libro Ser padres en un mundo digital cando afirman que aos mozos e mozas aínda non os educamos para que poidan utilizar o móbil como unha ferramenta educativa. E non o fixemos porque nós tampouco a vimos como tal.

O pai de Migueliño chegaba das Américas e o rapaz non cabía de gozo no seu traxe festeiro. Migueliño sabía cos ollos pechados cómo era o seu pai; pero denantes de saír da casa botoulle unha ollada ó retrato.

Os “americanos” xa estaban desembarcando. Migueliño e a súa nai agardaban no peirán do porto. O corazón do rapaz batíalle na táboa do peito e os seus ollos esculcaban nas greas, en procura do pai ensoñado.

De súpeto avistouno de lonxe. Era o mesmo do retrato ou aínda mellor portado, e Migueliño sinteu por el un grande amor e canto máis se achegaba o “americano”, máis cobiza sentía o rapaz por enchelo de bicos. ¡Ai!, o “americano” pasou de largo sen mirar para ninguén, e Migueliño deixou de querelo.

Agora si, agora si que o era. Migueliño avistou outro home moi ben traxeado e o corazón dáballe que aquel era o seu pai. O rapaz devecíase por bicalo a fartar. ¡Tiña un porte de tanto señorío! ¡Ai!, o “americano” pasou de largo e nin tan siquera reparou que o seguían os ollos angurentos dun neno.

Migueliño escolleu así moitos pais que non o eran e a todos quixo tolamente.

E cando esculcaba con máis anguria, fíxose cargo de que un home estaba abrazando á súa nai. Era un home que non se parecía ó retrato; un home moi flaco, metido nun traxe moi floxo; un home de cera, coas orellas fóra do cacho, cos ollos encoveirados, tusindo…

Aquel si que era o pai de Migueliño.

Canto de permanencia é un documental producido pola as-pg

Canto de Permanencia. Uxío Novoneyra from Pixel Films on Vimeo.

Canto de Permanencia. Uxío Novoneyra from Pixel Films on Vimeo.

Comprar, tirar, comprar

A man sagrada é unha  adaptación do poema A man segreda de Cabanillas

http://video.google.com/videoplay?docid=2019476788632441700#