Arquivo da categoría: Terra e Tempo

Reprodúcense os textos publicados na revista Terra e tempo

O “brainstorming” como método de facer política

O brainstorming ou tempestade de ideas, é unha actividade concibida para explorar a potencialidade creativa dun individuo, ou dun grupo, colocándoa ao servizo de obxectivos previamente determinados. O uso destas técnicas na empresa é algo habitual, desde que fora ideada e posta en marcha, alá polo 1938, por Alex Faickney Osborn, como tamén o é en campañas electorais.

Desde os anos oitenta, con Margaret Thatcher e Ronald Reagan e a equipa de ideólogos liderada por Milton Friedman, as políticas neoliberais centraron os seus esforzos en eliminar calquera posibilidade de estabilizar a economía en base a pactos sociais, -circunstancia que, de se producir, dotaría de forza e prestixio o movemento obreiro e os movementos sociais-, centrando os seus obxectivos na derrota sen condicións deles, até facer desaparecer da memoria colectiva a súa lembranza. Mais utilizar o brainstorming como forma de facer política de Estado -ou de Sistema se quixermos- para impor unha única maneira de pensar e de actuar, é algo que se institucionalizou nos derradeiros meses, procurando, premeditadamente, fechar o círculo sobre uns poucos temas que até o de agora permanecían xacentes en determinadas elites mais non abrollaban co vigor que o están a facer neste momento.

O resto do artigo en Terra e tempo

 

Construírmos barcos, navegarmos no porvir

Segundo leo nun libro de Alberto Vilanova Rodríguez (Los días históricos de Galicia), tal día como o de onte, 17 de marzo, do ano 1622, ” dáse coñecemento á Xunta Xeral do Reino de Galiza de o ánimo do Rei Filipe IV terse inclinado para dar a Galiza o voto nas cortes”, grazas ás boas xestións de diplomáticos galegos como os condes de Lemos e Gondomar, voto que até ese momento tiña, por nós, a cidade de Zamora. Tamén, xusto é dicilo, é posíbel que axudasen a “inclinar” o ánimo do monarca os 100.000 ducados que houbo que pagar, pois xa por esas datas Quevedo escribía aquilo de “poderoso caballero es don Dinero”

E noutro 17 de marzo, agora de 1752, informa o citado libro, tivo lugar o lanzamento do navío Asia, o primeiro que se comezou a construír no estaleiro de Esteiro e que tivo continuación nos seguintes cincuenta anos coa construción en Ferrol de navíos, corvetas, bergantíns, fragatas, goletas, urcas, bombardas, paquebotes, balandras e outros tipos de naves a un ritmo de unha ou máis de unha embarcación por ano.

Saíron daqueles estaleiros non só o Asía, mais tamén o Eolo, Neptuno, Magnánimo, Intrépido, Medea e, por suposto, moitos con nomes de santas e santos, nunha construción ininterrompida até o día de onte, xa que polo de hoxe non podemos responder. Por certo que este navío, cuxa construción, xunto co San Fernando se iniciara en 1749, foi afundido en 1762 na baía da Habana, xunto co Europa e o Neptuno, tamén construído en Ferrol, para evitar a entrada da frota inglesa naquela cidade, nunha decisión tomada pola Xunta de Guerra presidida polo gobernador D. Juan de Prado, decisión que non serviu para frear os ingleses e que lle custou un proceso a todos os integrantes da Xunta de Guerra que supuxo, concretamente para o gobernador privación completa dos seus empregos militares, desterro da Corte 40 leguas en contorno por dez anos e que dos seus bens se resarza os danos e prexuízos á facenda real e ao comercio”

Artigo completo en Terra e Tempo

Galiza está mal colocada

Hai algún tempo, o Presidente da Confederación de Empresarios de Galiza, Sr. Fontenla, advertiu de que “para moitas cousas Galiza está estratexicamente mal colocada“.

Debo recoñecer que desde que tal cousa ouvín, foron declaracións á Cadea Ser, non deixei de facer a mesma pregunta: para que ou para quen estará mal colocada Galiza? E sobre todo, que facermos nun País mal colocado?

Un xa ten experiencia en escoitar, e tratar de entender, este tipo de aseveracións de representantes do empresariado e mesmo de responsábeis políticos. Sen irmos máis lonxe, o Sr. Montoro, Ministro de Facenda, falou estes días de “servizos por natureza privatizábeis” establecendo unha diferenciación inmanente entre un servizos e outros que axiña figurará nos dicionarios ao lado das categorías de xénero e número.

Imaxinen os novos dicionarios (seica a RAG está a preparar un novo, en liña):

Ensino: s. m. Privatizábel. Dise do conxunto de materias que se lles ensinan….

Sanidade: s. f. Privatizábel. Conxunto de servizos da Administración destinados a preservar a hixiene e a saúde pública”

Resto do artigo en Terra e Tempo

A ideoloxía da austeridade

Nestes días está tendo unha grande divulgación, sobre todo a través das redes sociais, un documental titulado A doutrina do choque. O auxe do capitalismo do desastre, baseado nun libro de Naomi Klein. Pode verse subtitulado en lingua galega, norma gráfica portuguesa, contrariamente ao que dá a entender o Facebook e demais redes sociais, cuxas ligazóns remiten sempre para La doctrina del shock, con subtítulos en español. Quizá esta sexa tamén unha mostra de como a teoría desenvolvida no documental funciona nos procesos de asimilación lingüística e cultural de sociedades como a nosa.

 

No documental citado explícase a analízase que é, e como se aplica, a doutrina do choque, esa filosofía política e económica que sustenta que a mellor maneira, a mellor oportunidade para impor as ideas radicais do libre mercado é no período que segue ao dun grande choque, considerando que tal choque pode ser unha catástrofe económica, un desastre natural, un ataque terrorista,  unha guerra. Mais, a idea é que esas crises, eses desastres, eses choques abrandan sociedades enteiras, desprazan e desorientan as persoas, abrindo así unha “xanela” a partir da que se pode introducir o que os economistas chaman “terapia do choque económico”. E todo como se se tratar dunha especie de extrema cirurxía de países enteiros, todo dunha vez. Non se trata dunha reforma aquí, outra por alí, mais si unha mudanza de carácter radical.

O resto do artigo en Terra e Tempo

Carta ao Valedor do Pobo

Sr V. do P.

Santiago de Compostela

Estimado Señor,

Espero que ao recibo da presente goce de boa saúde, prezado ben do que, polo de agora, eu tamén desfruto.

Pois saberá que por aquí se comenta, con fonda preocupación, a súa resolución de 3 de novembro, día de Santo Gaudioso de Tarazona, bispo que chegou a santo pola súa absoluta convicción da inutilidade das crenzas arrianas e polo seu empeño en se desfacer delas. Desculpe, non é que ache ningunha relación entre a súa persoa e Santo Gaudioso, nin entre o arrianismo e os que pensamos que non é herexía considerar o galego lingua propia de Galiza, mais a un ás veces véñenlle cousas á cabeza e lembra as súas actuacións ao longo destes catro anos e como atendeu as reclamacións de quen perseguiu o noso idioma, admitindo as denuncias de quen se significou por perseguir e acosar os coordinadores e coordinadoras dos Equipos de Normalización ou o Correlingua, e agora instando a que se retire un libro de texto que recolle o que di a propia lexislación e como non tivo a mesma actitude coas entidades ou persoas que solicitaron amparo ao ver negados os seus dereitos lingüísticos a ser atendidos en galego ou expresarse nesta lingua ante as institucións, nalgúns casos na mesmísima oficina do V.do P.

O resto do artigo na revista Terra e tempo

Reflexionamos por imperativo legal e votamos por convicción

A lexislación electoral española establece que desde as cero horas do día anterior á celebración dunhas eleccións non se pode difundir propaganda electoral nin celebrar actos de campaña. Isto é así en virtude da Lei Orgánica 5/1985, de 19 de xuño, do Réxime Electoral Xeral. Segundo isto o 19-N (nove anos após o afundimento do Prestige e os seus fíos de plastilina) é un día de “veda electoral” mediante o que se pretende que o electorado “reflexione” sobre as mensaxes e as propostas recibidas durante a campaña e que esa reflexión se faga nun contexto exento de presión externa que poida condicionar o voto.

Á marxe dos debates existentes sobre se debe haber ou non unha xornada de reflexión (cuxa existencia e restricións varían moito duns sistemas para outros e que, certamente, se mostra como un elemento algo anticuado nun tempo en que a tecnoloxía permite chegar a millares de persoas de maneira paralela á lei: quen pode impedir que os cidadáns pidan o voto a través das redes sociais, ou que un xornal que ten o seu sitio web noutro estado publique sondaxes?), o certo é que todos os expertos coinciden en afirmar que esta xornada, aos efectos de definir a intención de voto, non serve absolutamente para nada pois o electorado chega e esta xornada coa decisión perfectamente tomada e co voto totalmente definido, cousa lóxica pois, noutro caso, estaríamos en presenza dunha informe masa de votantes totalmente desideoloxizada e desmemoriada que se guiaría, á hora de exercer o voto, máis por impulsos e por fobias do que por unha idea de contribuír, co seu voto, á transformación social.

Reflexionemos

Mais xa que toca reflexionar, reflexionemos, aínda que sexa por imperativo legal, e acudamos á memoria para que tal reflexión se sustente, pois á fin de contas, este sistema político-electoral o que procura é premiar ou non as opcións políticas en base á credibilidade da súa memoria de xestión. E fagamos esa reflexión non só desde un tempo concreto senón tamén desde un lugar concreto e como cidadáns suxeitos ás resolucións que nos chegan desde varios ámbitos de decisión, quer da política galega, quer da española, da europea ou daquela que se decide non se sabe moi ben onde.

* Reflexionemos
sobre as medidas levadas a cabo para loitar contra o desemprego e o incremento das desigualdades sociais nos derradeiros anos e comprobemos que forzas políticas obedecen os ditados dos “mercados” e cales outorgan primacía ás necesidades das persoas.

* Avaliemos que forzas políticas priorizan no seu programa a xeración de emprego digno e estábel, incentivando a capacidade produtiva dos sectores económicos básicos do país, e cales por encima de todo prefiren a deslocación do emprego e o traballo en precario no país.

* Examinemos que forzas abandeiran unha contribución impositiva na que os impostos indirectos ao consumo e ás rendas do traballo, fronte ás do capital, son a base da recadación, resultado diso un sistema cun baixo nivel de presión fiscal sobre determinadas rendas e un reparto pouco equitativo da carga contributiva.

* Xulguemos que forzas desenvolven iniciativas destinadas a aplicar políticas de emprego xuvenil e cales ven na emigración unha saída para a mocidade.

* Meditemos sobre quen propón e leva a cabo políticas de recortes no ámbito social, quen privatiza a sanidade ou o ensino e quen promove actuacións destinadas a avanzar na efectiva igualdade en todos os ámbitos sociais e económicos.

* Consideremos quen opta por transferir as decisións a entidades especulativas que só perseguen manter altas taxas de ganancia a custo do benestar e a calidade de vida das maiorías sociais e quen aposta pola transparencia nas institucións e a democracia como elemento de control da economía.

* Cavilemos sobre quen propugna sermos unha nación con institucións democráticas propias que poidan dirixir e decidir sobre o que nos afecta en todos os eidos, desde o económico e o social ao das liberdades; desde os dereitos públicos e da cidadanía ao modelo de articulación territorial e institucional, e sobre quen propugna transvases de soberanía e cesión de competencias que só poden prexudicar os nosos intereses. Poderíamos seguir poñendo na balanza as propostas daquelas forzas políticas que, cal bonecos que monologan diante dun espello, se presentan a estas eleccións como meras xestoras da periferia dun sistema en crise, no que só cabe administrar a miseria, a desigualdade, o desemprego e, doutra parte, aqueloutras que propugnan alternativas que nos defenden a nós e ao territorio no que nos inserimos e no que se insire a nosa cultura, a nosa lingua, a nosa base produtiva. E se a nosa reflexión foi correcta, se aplicamos a razón á realidade, só obteremos unha conclusión desa análise: na Galiza, nestas eleccións, só cabe un voto que en si reúne o voto útil e o voto transformador da realidade.

Ese é o voto BNG.

Que camiño para o ensino da Lingua e da Literatura. Ensinar ou transmitir?

O pasado día 15 de outubro, organizada pola Asociación de Escritores en Lingua Galega, tivo lugar unha xornada baixo o lema Volver a Castelao que serviu para traer unha vez máis á actualidade algúns aspectos da súa obra e vida. Nesa xornada puidemos asistir a unha intervención que tiña como obxectivo reflexionar, e tamén mostrar na práctica, como o corpus literario de Castelao pode ser instrumento de traballo no ensino regrado, construíndo desde el os propios percorridos formativos a que o currículo oficial obriga. Castelao é un exemplo privilexiado para podermos facer isto, mais, loxicamente, o exposto naquela sesión é aplicábel á Literatura Galega en xeral.

 

Non foron novidades metodolóxicas, nin novas interpretacións, as expostas sobre o autor de Rianxo.

Tratábase de retomar a idea de que no ensino primario e secundario a docencia da Lingua e da Literatura Galegas se estivo a facer, e, con pequenas excepcións aínda se está, sen atender para nada ás realidades exteriores á aula, de xeito que nun contexto social e económico tan cambiante como o dos derradeiros anos, a fórmula até agora seguida non serve, ou polo menos non é suficiente, para garantir o éxito que sería de esperar na competencia lingüística individual e menos aínda no proceso de normalización social e cultural de Galiza.

Antes de seguir, vaia por diante a nula intención de polemizar sobre metodoloxías de aprendizaxe, mais, con todo, e desde o meu punto de vista, se desexarmos aproveitar adecuadamente metodoloxías como o traballo por proxectos ou as teorías de aprendizaxe colaborativa que as TIC ofrecen, é preciso introducirmos variacións na nosa práctica e nas nosas propostas docentes. Ora, estas variacións non poden obviar a existencia dun currículo oficial que é preciso, e obrigatorio, desenvolver. Sería necesario camiñar noutra dirección, mais non se trata tanto de variar o currículo, polo menos nunha proposta inicial, como de o enfocar doutra maneira.

 

Ensinar ou transmitir literatura

Levar a cabo o dito anteriormente é posíbel se partimos da idea de que a literatura galega é susceptíbel de ser utilizada como material de base privilexiado non só para unha correcta adquisición lingüística, senón tamén para o coñecemento multilateral e para a percepción da lingua en toda a súa complexidade, o que nos permitiría retornar a lingua alí onde ela existe, na súa produción histórica e social, tomando como punto de partida un lugar privilexiado como son os textos artístico-literarios do nosos escritores e escritoras. E todo iso sen perder de vista a posibilidade de, a través da literatura, impulsar a integración no galego de todo o alumnado, sexa cal for a súa procedencia xeográfica ou social, e impulsar, en definitiva, a existencia do idioma onde ten sentido e funcionalidade: como instrumento comunicativo e expresivo fóra das aulas, non como un simples enredo de reflexión metalingüística. Por dicilo con outras palabras, necesitamos centrarnos máis en transmitir literatura (e con ela, lingua) do que en ensinala, para non minguarmos deste xeito a capacidade de apropiación da realidade que as habilidades lingüísticas adquiridas a través da obra literaria confiren ao noso alumnado.

 

Non é este o espazo, e ao mellor tampouco a ocasión, para repasar polo miúdo a metodoloxía mencionada, mais si nos parece interesante centrármonos nos criterios básicos de traballo partindo da idea base de que a literatura galega permite a realización dun itinerario formativo en que utilizamos o texto, a lingua, como forma de coñecemento da referencia exterior a ela e, unha vez que identificamos e comprendemos esa realidade, retornamos ao texto, ao lingüístico, para o captarmos en toda a súa significación. Que fique claro que non se trata de ningunha “excursión” gratuíta, de ningunha desculpa pois, ao cabo, é o coñecemento da lingua como sistema o que privilexiamos servíndonos para iso dunha mensaxe de alto valor estético e comunicativo como é a literatura.

 

Comprendermos o mundo desde a Literatura

 

No actual contexto social e cultural da Galiza, non podemos deixar de ver que para unha grande parte do alumnado, a literatura galega se constitúe como a única peza do espazo simbólico do idioma coñecida, tanto se partir dunha familiarización ambiental co idioma do país como se o fixer desde unha situación de estrañamento a respecto del. E iso por que? Son varias as razóns, mais podemos resumilas en dúas:

  • A primeira simplemente porque a escrita literaria vai ocupar, por metonimia, o espazo da escrita en xeral, cada vez máis minguada logo da desaparición de varios medios de comunicación e das trabas de todo tipo que aparecen no camiño.
  • A segunda, complementaria do anterior, porque a literatura, como forma de coñecemento, non é illábel das demais ciencias humanas e por iso a elas habemos de acudir, non por afán de erudición inconexa, senón por mellor comprendermos o literario na súa produción e función. De aí que relacionarmos a literatura con outras formas de coñecemento, nunha viaxe que vaia da manifestación literaria aos signos e fenómenos non literarios para, após a súa detección e comprensión, voltarmos ao especificamente literario, sexa outro dos pés que propugnamos para unha didáctica escolar que teña en conta non só as nosas realidades senón tamén a posibilidade de comprendermos as outras.

O sistema educativo non pode ser unha abstracción, non pode habitar nunha burbulla de conceptos sen concreción na realidade nin comprender esta seccionándoa en compartimentos estanques. A Literatura Galega é o lugar desde o que Galiza le a realidade e olla o mundo. Podemos optar por non o ver a través dela. Como docentes podemos optar por ensinala en vez de a transmitir. Mais entón nunca conseguiremos tirar as dúbidas do noso alumnado que seguirá a se preguntar, como aquel rapaz da estampa vinte e seis do álbum Nós:

  • O escolante díxonos que o mundo é redondo. ¿Ti créelo?

Texto publicado no Terra e Tempo

 

 

Redes sociais e ensino. Unha aposta desde a Galiza

Hai menos dun ano, en decembro de 2010, o programa  Redes para la ciencia, de Eduard Punsets, entrevistaba a  Richard Gerver , un dos ideólogos máis prestixiados da educación do século XXI. O programa comezaba a emisión cunha citación del: “Os nenos de hoxe son, probabelmente, a xeración máis sofisticada das que até agora existiron “, aclarando que iso non se debía a seren emocionalmente diferentes aos de outros tempos, nin a teren máis intelixencia, senón a que o diferente contexto social e condicións de vida  entre a xeración que os precede e a súa mudaron enormemente ao estaren expostos a problemas e oportunidades para aprender, coñecer e experimentar cousas que hai uns anos non existían e a que son bombardeados con experiencias, coñecementos e información que lles permiten saber máis cousas, sen por iso seren máis sabios.

 

O resto do artigo en Terra e tempo

JMJ 2011. O valor dun gran de area

Quen non ten escoitado, en conversas espontáneas ou formais, que é mester aportar un gran de area para unha determinada causa ou proxecto? Nesta idea, tan gráfica e tan antiga, asenta a campaña de captación de recursos económicos para financiar os actos da visita do Papa a Madrid, nas denominadas Jornadas Mundiales de la Juventud. “Aporta tu granito de arena para que la Jornada Mundial de la Juventud 2011 sea posible. Nos puedes ayudar desde 10€. Anímate!” pode verse nun dos webs do evento.

Eis a cotización mínima dun gran de area: 10 euros. Como o orzamento se sitúa, o declarado, nos 50 millóns de euros, son precisos cinco millóns de grans de area. A duna de Corrubedo!!

O resto do artigo no Terra e Tempo

A Galiza furtada e os segredos do Codex Calixtinus

Non sei se cando estas liñas afloren na pantalla do computador o Códice Calixtino terá retornado ao lugar onde estivo nos derradeiros oitocentos anos, desde que foi traído a Santiago por Aymeric Picaud, clérigo de Parthenay-Vieux, que o doou pola redención da súa alma. Ora, se nos guiarmos polo tempo que tardan en seren recuperados, cando o son, outros obxectos roubados nos museos de todo o mundo, é moi probable que hoxe, día 18, o Códice non estea en Santiago.

O patrimonio material da Igrexa Católica en Galiza, do que o Códice forma parte, é inmenso. Bens rústicos e propiedades urbanas acompañan un extraordinario patrimonio artístico esparexido por case 3800 parroquias que acollen igrexas e residencias rurais, urbanas e metropolitanas até converter a Igrexa na maior inmobiliaria do país, na dona exclusiva dun patrimonio poucas veces posto ao servizo da nación que o promoveu e o sufragou, pois só temos que lembrar a este respecto o interese case avaro por recuperar para a xurisdición eclesiástica San Domingos de Bonaval, para desta forma manter baixo chave outros símbolos da Galiza moderna como Rosalía ou Castelao, no contexto dunha Igrexa nunca disposta á dignificación das nosas figuras históricas, dos nosos reis, tamén baixo chave gardados no Panteón Real da mesma catedral onde se atopaba o Liber Sancti Iacobi.

O Códice Calixtino está agora lonxe da Catedral e seguramente seguirá baixo chave nalgún lugar do mundo. Durante estes días puidemos ler as máis variadas opinións sobre a importancia deste libro, habendo mesmo quen lle atribúe a paternidade da “nación española”. “…es el texto de mayor aliento de nuestra historia y el más importante en la configuración de lo que será España“, atrévese a dicir García de Cortázar en entrevista no ABC.

 

Ler o resto no Terra e Tempo